Dijital Aktivizm, 21. yüzyılda, teknolojinin bize verdiği ortak bir platform üzerinden gelişen ve bir araya gelen sivil haklara, çevre koruma, kültürel haklar veya toplumsal adalet ve eşitlik çerçevesinde hareket etmeyi amaçlayan bir etkinlik olarak tanımlanmaktadır. Dijital aktivizm, birçok şekilde desteklenmektedir. Örneğin, mevcut akıllı telefonlar, masaüstü bilgisayarlar ve diğer cihazların gücüyle seslerimizin daha derinlemesine duyurulmasına olanak sağlayan platformlar oluşturabiliyoruz. Aynı zamanda, sosyal medya ağları, internet üzerinden platformlar ve online toplulukların yararlanılmasıyla harekete geçmemizi sağlayan önemli araçlar olarak kullanılmaktadır. Örnek olarak, çevresel sorunların çözümüne yönelik olarak, dijital aktivizm aracılığıyla insanlar arasında sağlanan etki, daha sonra çevresel yönetimlerde sonuçlar doğurmaktadır. 2000‘li yılların başından beri, çevresel konuların örtüşmesi, dijital aktivizm aracılığıyla gelişmeye başladı. Örneğin, tarım dışı atıkların oluşturduğu biyohazardların, tüm dünyada kontrol edilmesine ilgi gösteren bir kampanya basının desteğiyle çok geniş kitleleri etkilemiştir. Ayrıca, toplumsal eşitlik ve adalet konularının desteklenmesine de dijital aktivizm aracılığıyla çok fazla etki sağlanabilmektedir. Örnek olarak, siyahların haklarını arama hareketi, medyanın gücünü kullanarak ve online toplulukların ortaya çıkardığı etki sayesinde gelişen bir aktivizm türü olarak hareket etmiştir. Dijital Aktivizm, küresel ölçekte, insanların, çevrelerinin, establişmanın ve hükümetin sınırlarını aşarak, cinsiyet, ırk, etnik köken, cinsel yönelim veya din arasındaki farklılıkları kamuoyuyla paylaşan akıllı hareketler olarak, hareket etmeyi amaçlayan bir etkinlik olmuştur. Bu hareketler, özellikle küresel düzeyde, veri tabanları, ağ grupları ve dijital topluluklar aracılığıyla başlıyor ve tüm dünyaya yayılıyor. Dijital aktivizm hareketinin kesin ölçütlere sahip olmaması, herhangi bir hareketin önünde etkili sonuçlar doğurabilecek büyük bir potansiyele sahip olduğu anlamına geliyor. Dijital aktivizm hareketlerinin önündeki en büyük engellerin, makul olmayan çevre kuralları, vahşi kapitalizm ve hükümetler tarafından uygulanan güçlü teknolojik kontroller olduğu söylenebilir. Bu bulgular, teknolojik imkanların kullanılmasının, bir sorunu gidermek için sürekli bir şekilde vazgeçilmez olduğu anlamına gelmektedir. Sonuç olarak, dijital aktivizm, aktivistlerin dünya çapında insanlık haklarını korumaya çalıştıkları çoklu bir araç seti. Dijital aktivizm aracılığıyla, sivil haklar veya çevre koruma hareketleri organize edilebilir, kişisel ve küresel insan hakları desteklenebilir ve daha önce hiç olmazsa mümkün olmayan hareketler amaçlanabilir. Dijital aktivizmin kişisel bir bağlamda kullanımının ötesinde, bütün toplumların haklarını destekleyebilmesi ve daha adil bir dünya oluşturmak için, ne kadar teknolojik beceriyi kullanabileceğimizi anlamanın anahtarıdır.

Aktivizm ve Dijital Aktivizm

Günlük yaşantımızın büyük bir bölümünde internet bağlantısı aracılığıyla sosyal medya platformlarını kullandığımız gibi çeşitli uygulamalar ve bilişim platformları aracılığıyla araştırmalar yapmakta, haberleşmeyi sağlamakta, hatta alışveriş yapmakta ve bankacılık hizmetlerinden faydalanmaktayız.

Özetle günlük yaşantımızın neredeysek her alanında artık dijital dünyaya yer veriyoruz ve bu durumda bireylerin toplumsal ve politik olaylara tepkilerini göstermelerinde dijital medyayı araç olarak kullanmaları da gayet olağan bir gelişme olduğu gibi internete erişim ve ifade özgürlüğü en doğal insan hakları arasında görüşmektedir.

Aktivizm ve Dijital Aktivizm başlıklı bu yazımızda ağırlıklı olarak dijital aktivizm üzerinde açıklamalar yapılacağını gibi dijital aktivizmden önce aktivizm kavramını da basitçe açıklamak daha faydalı olacaktır.

Aktivizm Nedir?

Latince actus, “yapma” fiilinden gelen aktivist sözcüğü, ortaçağda ise; faaliyete yönelme olarak kullanılmış olup, günümüz Türkçesinde ise eylemci ile eş anlamlıdır. Dilimize ise Fransızcadan girmiş olan aktivist sözcüğü felsefi bir terim olarak ise eylem yapma ve savunduğu düşünceyi hayata geçirme çabasını destekleyen bir anlayışı savunma olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bunun yanı sıra günümüzde eylemci yerine aktivist sözcüğünün tercih edilmesinin arkasında yatan ana neden ise kimilerine göre “eylemci” kelimesinin 12 Eylül dönemi ve sonrasından itibaren bir suç veya radikal bir görüşe sahip olmakla eş değer görülmesidir.

Bu nedenle özellikle 90’lardan sonra ülkemizde, sivil toplum kuruluşları ötekileştirilme kaygısı ile eylemci yerine aktivist ifadesini kullanmaya gayret göstermiştir.

Diğer yandan günümüzde aktivizmin yazımızın da ana konusu olan dijital aktivizm boyutunun daha ağır basmakta olması ve dijital aktivizm konulu çalışmalarda diğer ülkelere kıyasla ülkemizde son 10 yıldır varlık göstermesi de eylemci yerine aktivist kelimesinin kullanılmasının diğer bir nedeni olarak karşımıza çıkabilecektir.

Aktivizm ya da eylemcilik, kısaca; toplumsal veya politik değişim amacıyla yapılan çeşitli eylemler olarak tanımlanabileceği gibi, günümüzde aktivizm ifadesi sıklıkla protesto veya karşıt görüşlülük ile aynı anlama gelecek şekilde kullanılmaktadır. Ancak aktivizm sayısız toplumsal veya politik yönlendirmede yer bulabileceği gibi bazı durumlarda da aktivizmin bir protesto veya bir karşıt görüş belirtmeyle ilişkisinin olmadığı durumlarda olabilecektir.

Aktivizm Türleri

Başlıca aktivizm türleri; sivil itaatsizlik, boykot ve yatırım boykotu gibi ekonomik aktivizm, propaganda, protesto, grev, şiddet karşıtlığı, öğrenci aktivizmi de dâhil olmak üzere gençlik aktivizmi ve medya aktivizmi olarak sıralanabilir.

Medya aktivizminin ise en sık görülenleri internet aktivizmi (dijital aktivizm) ve hacktivizmdir.

Hacktivizm Nedir?

Hacktivizm terimi, bir web sitesinin veya sosyal ağ sayfasının bozulmasına veya erişilebilirliğinin kesintiye uğramasına neden olmak veya politik, sosyal veya etik nedenlerle motive edilmiş gerekçelerle ilgili bir noktaya dikkat çekmek için hacklenmesini tanımlamak için kullanılır.

Hacktivistler (bilgisayar korsanlığı aktivistleri), protesto ettiği kişiye karşı bir web sitesine veya şirkete saldırmak için güçlü inançları teknik bilgi birikimiyle birleştiren veya karşıt görüşlere sahip kişilerdir. Bu, bir veya daha fazla web sitesine trafiği kesintiye uğratmak için bir hizmet reddi (DoS) veya dağıtılmış hizmet reddi (DDoS) saldırısı veya web sitesinin ana sayfasında oldukça görünür tartışmalı bir mesaj şeklinde olabilir.

Hacktivist eylemlere karşı hiçbir kuruluş bağışık olmamasıyla beraber, büyük şirketlerin veya devlet dairelerinin yüksek trafikli, etkili web siteleri ve sosyal ağları, hacktivizmden daha fazla etkilenme eğilimindedir. Son yıllardaki en yüksek profilli uluslararası hacktivizm grubu ise ”Anonymous” olarak bilinmektedir.

Daha basit bir anlatımla; hacktivizm, toplumsal veya politik bir olayı protesto etmek için bilişim sistemlerine müdahalelerde bulunarak gerçekleştirilen bilgisayar korsanlığı iken internet aktivizminde tepkiler daha yasal bir şekilde ortaya konmaktadır.

Dijital Aktivizm Nedir?

Geçmişte toplumu ilgilendiren olaylara ve sorunlara ancak bilgiye erişim imkânı olan belirli bir kesim tepkisi gösterebilirken günümüzde teknolojik gelişimlerin ve internetin de yaygınlaşması bir sonucu olarak, kısmen de olsa insanlar kendi düşüncelerini ifade edebilir ve tepkisini ortaya koyabilir hale gelmiştir.

Dijital aktivizm de internet üzerinden gerçekleştirilen bir takım eylemlere katılma veya politik, sosyal bir durum için kişilerin düşüncelerini ifade etmesi olarak tanımlanabildiği gibi bunlar; internet üzerinden gerçekleştirilen bir imza kampanyasına katılma, retweet etme, hashtag oluşturma gibi yöntemlerle yapıldığı gibi, yalnızca internet veya sosyal medya üzerinden tepki göstermekle yetinmeyip eş zamanlı olarak sokağa da çıkan kitleler de mevcuttur.

Ancak şu durum yadsınamaz bir gerçektir ki; yeni iletişim teknolojilerini gelişiminin ve yaygınlaşmasının bir sonucu olarak, internet ve diğer sosyal ağlar, bloglar, akıllı telefonlar ve diğer yeni teknolojik iletişim araçları toplumsal hareketlerin meydana gelmesinde oldukça aktif yer almaya başlamıştır.

Hatta sosyal medya üzerinden gösterilen tepki ve eylemler de sokak gösterileri ve toplu yürüyüşler kadar hatta bazı durumlarda daha fazla etki yarattığı gibi dijital aktivistlerin yaptıkları eylemlerin toplu yürüyüş ve eylemlerden çok daha etkili olduğunu ortaya koyan araştırmalarda bulunmaktadır.  Elbette durumun arkasında sosyal medyanın etki gücü ve geleneksel medya kuruluşlarının baskılanmasının da büyük oranda payı bulunmaktadır.

Özellikle artık günümüzde sosyal medya paylaşımları, sesli veya görüntülü internet yayınları, podcast ve benzer araçlarla kitlelere ulaşmak, organize olmak hatta fon toplamak için dijital aktivist çalışmalar daha büyük bir rol oynamaktadır.

Bu nedenle dijital aktivizmin bireylere hızlı ulaşımı ve etkisi nedeniyle politikacılar, emniyet mensupları ve kuruluşlar dijital eylemlere karşı daha dikkatli olmak zorunda da kalmaktadır.

Ancak tüm bu etki gücü ve diğer eylemlere kıyasla daha kolay olmasının yanında dijital aktivizmin de zayıf yönleri bulunmaktadır. Özellikle dijital aktivistlerin, geleneksel aktivistlere göre kısa vadede yüksek hedefler belirlemesi, dijital platformlarda bireylerin veya eylemcilerin tepkilerini tek bir ‘like’, ‘retweet’ veya herhangi bir mesajla ortaya koyabiliyor olması, pek çok insanın sadece ortama ayak uydurma  ve benzeri sebeplerden ötürü katılmaları nedeniyle de dijital aktivistlerin oluşturduğu kitleler çoğunlukla yapay ve kolay dağılabilir nitelikte oluyor.

Geleneksel aktivistlere nazaran dostluk ve yoldaşlık bağlarının olmaması nedeniyle imza kampanyalarına katılma, tweet, retweet, hashtag oluşturma ve profil resimlerini değiştirme veya karartmadan ibaret olan eylemler ve tepkiler de etkiye dönüşmeden uysallaşabiliyor.

Son olarak kendimin de bir dijital aktivist olduğu belirterek şu durumu da önemle belirtmek isterim ki, gerçek dünyada yaptığımız eylemler kadar dijital dünyada yaptığımız eylemler kadar sorumlu olduğumuzu unutmamayız.

Özellikle de sosyal medya üzerinden sahte hesaplarla, asılsız haberlerle ve benzer çarpıtmalarla bireyleri manipüle etmenin de günümüzde sıklıkla yapıldığının da bilincinde olmalı, hem bireysel hem de toplumsal fayda için bir olaya tepkimizi koymadan önce olayın doğruluğunu detaylı olarak araştırma alışkanlığından kopmamalıyız.

”Bilgi güçtür ancak tüm güçler gibi bu gücü sadece kendileri için saklamak isteyenler var.”

Aaron Swartz

(8 Kasım 1986 – 11 Ocak 2013)

Siberaktivizm: Tanımlar ve Özellikler

‘Siberaktivizm’ kelimesi, sosyal ve politik amaçları desteklemek için internetin kullanılması anlamına gelir. Sosyal değişimi sağlamak için güçlü bir araç haline geldi. Birçoğu siberaktivizmin yeni bir aktivizm biçimi olduğuna inansa da, aslında yıllardır ortalıkta dolaşıyor. Değişen şey, daha hızlı, daha küresel bir siberaktivizm biçimine yol açan bilgi ve teknolojinin erişilebilirliğidir.

Siberaktivizm, toplumsal değişime ulaşmak için bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanan bir aktivizm biçimidir. Bilgi yaymak, ağlar oluşturmak ve etkinlikler düzenlemek için bilgisayarları ve interneti kullanmayı içerir. Siber aktivizm, siber aktivizm, net aktivizm veya web aktivizmi olarak da bilinir. Çeşitli sektörlerde bu aktivizm biçimi başka terimlerle bilinir: siber aktivizm, siber terörizm ve suçlar aktivizmi (Siber aktivizmi, siber terörizm ve suçlar aktivizmi).

Buna göre siber aktivizm, yoksunluk ve inançları internet üzerinden iletmek için kullanılan yeni bir protesto biçimidir. Sosyal değişimi teşvik etmek için bilgisayarların ve internet hizmetlerinin kullanımını ifade eder. Bu aktivizm biçimi, küreselleşmeye yanıt olarak başladı; insanlar teknoloji aracılığıyla ülkelerinde değişiklik yapmak istediler ama buna güçleri yetmedi. Bugün, kendileri için önemli olan konularda farkındalığı yaymak için bu teknolojileri kullanan birçok toplumsal hareket var. Eğitimi teşvik etmek veya yoksulluğu azaltmak gibi iyilik için veya nefret veya yanlış bilgi yaymak gibi kötü amaçlar için kullanılabilirler.

Siber terörizm, çevrimiçi bir varlığa zarar vermek için çevrimiçi saldırıları kullanıyor. Bilgisayar ağları aracılığıyla yürütülen Terörist faaliyetleri ifade eder. Bunlar, bir sistemin güvenliğinin aşıldığı ve kişisel verilere yasa dışı olarak erişildiği bilgisayar korsanlığı, kimlik avı, istenmeyen e-posta gönderme ve Trojaning’i içerebilir. Siber terörizmin diğer biçimleri, hizmet reddi saldırıları (DOS) ve failin hedeflenen sistemin işlevselliğini ve veri bütünlüğünü gizlice değiştirmesine izin veren rootkit yazılımlarıdır. Siber terörizm gündelik bir olay haline geldi; ancak henüz hükümetler tarafından gerçek bir tehdit olarak kabul edilmedi.

Siber suçlar, bir cihazdan işlenen suçlardır. Bilgisayarlar veya bilgisayar sistemleri kullanılarak işlenen suçları ifade eder. Bunlar, bir sistemin güvenliğinin aşıldığı ve kişisel verilere yasa dışı olarak erişildiği bilgisayar korsanlığı, kimlik avı, istenmeyen e-posta gönderme ve Trojaning’i içerebilir. Diğer siber suç biçimleri, banka hesaplarına çevrimiçi olarak erişildiğinde çevrimiçi dolandırıcılık ve yasadışı çevrimiçi kumar sitelerinin ödülleri veya borçlu olunan kazançları ödememesi nedeniyle paranın çalındığı veya kumar borçlarının ödenmediği çevrimiçi kumardır. Daha hızlı internet bağlantıları sayesinde siber suçlar daha kolay hale getirilebilir – bu da zimmete para geçirme veya on sekiz yaşından küçük çocukları içeren bilgisayar kötüye kullanma suçları gibi daha ciddi dijital hırsızlık olasılığını ortaya çıkarır.

Siber aktivizmin birçok kullanımı vardır; dünya çapında çeşitli sosyal gruplar tarafından iyi ve kötü amaçlar için kullanılmaktadır. Bununla birlikte, insanların bu teknolojilerin kötü amaçlarla nasıl kullanılabileceğini anlaması önemlidir, böylece bu eylemlerle mücadele etmek için siber güvenlik yasaları gibi karşı önlemlerle yasalar konulabilir.