Telif Hakkı Sözleşmeleri

Telif hakkı sözleşmesi, telif hakkı ilkesine dayanan hukuki metin. Telif, TDK sözlüğünde uzlaşı anlamına gelmektedir. Bu kapsamda telif sözleşmesi taraflar arasında bir uzlaşı metni olarak tanımlanabilir. Telif hakkı sözleşmesi ile eser sahibi, eseri üzerindeki mali ve manevi haklarını kısmen veya tamamen devredebilir veya sınırlayabilir. Bu makalede telif hakkı sözleşmesinin tanımı, çeşitleri, unsurları, şekli, geçerliliği ve sona ermesi konularında bilgi verilecektir.

Telif Hakkı Sözleşmesinin Tanımı

Telif hakkı sözleşmesi, eser sahibinin eseri üzerindeki haklarını başka bir kişiye devrettiği veya başka bir kişiye eseri kullanma yetkisi verdiği sözleşmedir. Telif hakkı sözleşmesi ile eser sahibi, eseri üzerindeki mali ve manevi haklarını kısmen veya tamamen devredebilir veya sınırlayabilir. Telif hakkı sözleşmesinin tarafları eser sahibi (devreden) ve hak sahibi (devralan) olarak adlandırılır.

Telif Hakkı Sözleşmesinin Çeşitleri

Telif hakkı sözleşmesi iki çeşittir: ‘‘telif hakkının devri sözleşmesi” ve ”telif hakkının lisanslanması sözleşmesi” şeklindedir.

• Telif hakkının devri sözleşmesi, eser sahibinin eseri üzerindeki haklarını başka bir kişiye tamamen devrettiği sözleşmedir. Bu sözleşme ile eser sahibi, eseri üzerindeki mali ve manevi haklarını tamamen kaybeder ve hak sahibi olur. Telif hakkının devri sözleşmesinde devredilen hakların kapsamı, süresi ve bedeli belirlenmelidir.
• Telif hakkının lisanslanması sözleşmesi, eser sahibinin eseri üzerindeki haklarını başka bir kişiye belirli şartlar altında kullanma yetkisi verdiği sözleşmedir. Bu sözleşme ile eser sahibi, eseri üzerindeki mali ve manevi haklarını korur ancak lisans alan kişiye belirli bir süre, yer ve şekilde eseri kullanma izni verir. Telif hakkının lisanslanması sözleşmesinde lisans verilen hakların kapsamı, süresi ve bedeli belirlenmelidir.

Telif Hakkı Sözleşmesinin Unsurları

Telif hakkı sözleşmesinin geçerli olabilmesi için aşağıdaki unsurların bulunması gerekir:

• Eser: Telif hakkı sözleşmesinin konusunu oluşturan fikri üründür. Eserin özgün, yaratıcı ve somutlaştırılabilir olması gerekir. Eserin türü, niteliği, adedi ve tanımı telif hakkı sözleşmesinde açıkça belirtilmelidir.
• Hak: Telif hakkı sözleşmesinin nesnesini oluşturan fikri mülkiyettir. Hak, mali ve manevi haklar olarak ikiye ayrılır. Mali haklar, eserin çoğaltılması, yayılması, işlenmesi, temsili, umuma iletimi gibi ekonomik değer taşıyan kullanım biçimleridir. Manevi haklar, esere ad verme, eserin bütünlüğünü koruma, eseri yayımlama, eser sahibi olarak tanınma gibi kişilik değer taşıyan kullanım biçimleridir. Telif hakkı sözleşmesinde devredilen veya lisanslanan hakların kapsamı, süresi ve bedeli belirtilmelidir.
• Taraflar: Telif hakkı sözleşmesinin öznelerini oluşturan kişi veya kurumlardır. Taraflar, eser sahibi (devreden) ve hak sahibi (devralan) olarak adlandırılır. Tarafların kimlik bilgileri, adresleri ve imzaları telif hakkı sözleşmesinde yer almalıdır.
• Amaç: Telif hakkı sözleşmesinin yapılmasının nedenini oluşturan iradedir. Amaç, tarafların karşılıklı menfaatlerini sağlamak ve eserin yasal olarak korunmasını temin etmektir. Amaç, telif hakkı sözleşmesinde açıkça ifade edilmelidir.

Telif Hakkı Sözleşmesinin Şekli

Telif hakkı sözleşmesinin şekli, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre düzenlenmiştir. Buna göre:

• Telif hakkının devri sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır. Yazılı şekil şartının ihlali halinde sözleşme geçersiz sayılır.
• Telif hakkının lisanslanması sözleşmesi, yazılı veya sözlü şekilde yapılabilir. Ancak yazılı şekil şartının yerine getirilmesi halinde tarafların haklarını ispat etmeleri kolaylaşır.

Telif Hakkı Sözleşmesinin Geçerliliği

Telif hakkı sözleşmesinin geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekir:

• Eserin varlığı: Telif hakkı sözleşmesinin konusunu oluşturan eserin özgün, yaratıcı ve somutlaştırılabilir olması gerekir. Henüz var olmayan veya varlığı ispat edilemeyen bir eser üzerinde telif hakkı sözleşmesi yapılamaz.
• Hakların varlığı: Telif hakkı sözleşmesinin nesnesini oluşturan hakların mevcut ve geçerli olması gerekir. Daha önce başka bir kişiye devredilmiş veya lisanslanmış olan haklar üzerinde telif hakkı sözleşmesi yapılamaz.
• Tarafların ehliyeti: Telif hakkı sözleşmesinin öznelerini oluşturan tarafların akıl sağlığına sahip olması ve kendi iradeleriyle hareket etmeleri gerekir. Ehliyetsiz veya kısıtlı olan kişilerin telif hakkı sözleşmesi yapabilmeleri için kanuni temsilcilerinin izni gereklidir.
• Amaçların meşruiyeti: Telif hakkı sözleşmesinin yapılmasının nedenini oluşturan amaçların yasalara, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmaması gerekir. Aksi halde telif hakkı sözleşmesi geçersiz sayılır.

Telif Hakkı Sözleşmesinin Sona Ermesi

Telif hakkı sözleşmesi aşağıdaki sebeplerden dolayı sona erebilir:

• Sürenin dolması: Telif hakkı sözleşmesinde belirlenen sürenin bitmesi halinde tarafların hak ve yükümlülükleri sona erer. Taraflar isterlerse süreyi uzatabilir veya yeni bir telif sözleşmesi yapabilirler.
• Tarafların anlaşması: Tarafların karşılıklı olarak anlaşmaları sonucunda telif hakkı sözleşmesi sona erdirilebilir. Bu durumda tarafların yeni bir sözleşme yapmaları veya sözleşmeyi iptal etmeleri gerekebilir.
• Hak sahibinin ölümü veya yetkisiz kalması: Hak sahibinin ölümü veya yetkisiz kalması durumunda telif hakkı sözleşmesi otomatik olarak sona erer. Ancak hak sahibinin varisleri veya yetkili temsilcileri ile yeni bir sözleşme yapılabilir.
• Hak ihlali: Telif hakkı sözleşmesinin ihlal edilmesi durumunda, hak sahibi sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir. Hak ihlalinin tespit edilmesi durumunda, mahkeme kararıyla sözleşme feshedilebilir ve tazminat talep edilebilir.
• Kanunen öngörülen diğer durumlar: Telif hakkı sözleşmesinin sona ermesine ilişkin kanunen öngörülen diğer durumlar da mevcuttur. Bu durumlar, genellikle yasal düzenlemelerde belirtilmiş olan özel hükümlere dayanır.

Telif hakkı sözleşmesi, eser sahibinin eseri üzerindeki haklarını devrettiği veya lisans verdiği hukuki bir metindir. Bu sözleşme ile eser sahibi, eseri üzerindeki mali ve manevi haklarını kısmen veya tamamen devredebilir veya sınırlayabilir. Telif hakkı sözleşmesinin çeşitleri, unsurları, şekli, geçerliliği ve sona ermesi konuları, tarafların haklarını ve yükümlülüklerini belirlemek için önemlidir. Bu nedenle telif hakkı sözleşmelerinin dikkatlice hazırlanması ve uygulanması gerekmektedir.